Het is koud, kil en steriel in de operatiekamer van het MST in Oldenzaal. Een natte dweil raakt de grond. Spetters vliegen langs de microfoon. ”Ik snap niet waarom niemand dit werk wil doen”, zegt Sevinc (39), schoonmaakster in dit ziekenhuis. Snap jij het wel?”, vraagt ze en gaat verder met dweilen.
Voor mijn afstudeerproductie ben ik op pad gegaan met drie werknemers met een laagbetaalde, maar vitale baan: een schoonmaker, een vuilnisman en een verzorgende in de thuiszorg. Drie beroepen met een slecht imago. Hoe is het om zo’n baan te hebben? En waarom heerst er een imagoprobleem?
(bron: marktonderzoek Randstad.)
‘’Er is nog nooit een kind geweest dat riep dat hij schoonmaker wilde worden. Maar als je laat zien hoe een werkdag in de schoonmaak eruit ziet, dan zijn de reacties heel positief’’, zo luidt het ‘Service Management’, een platform voor professionele schoonmaak. Ikzelf heb dit ook ondervonden. Voordat ik met dit onderwerp aan de slag ging, zou het nooit in mij opgekomen zijn om schoonmaker te worden, al was het maar als bijbaan. Ik wilde werken in de horeca. Dat verdient niet beter, maar het beeld dat ik van restaurants en cafés had was toch wel veel beter dan het beeld dat ik van wc’s schoonmaken had. Het klinkt ook beter, de horeca. Maar door het verhaal van schoonmaker Sevinc ben ik anders naar haar beroep gaan kijken. Zij vertelde mij namelijk dit:
”Je bent belangrijk, net zoals de verpleegkundigen en artsen.” Dat zei ze niet alleen, dat voelde ik ook. Elke dokter en medewerker die we tegen kwamen zei gedag en begon een gesprekje met de schoonmaakster. Alsof ze dezelfde baan hadden. Doordat ik deze sfeer heb meegemaakt, schuw ik zelf niet meer voor een vieze baan zoals schoonmaker, die eigenlijk helemaal niet vies is. Voordat ik op pad mocht met Sevinc moest ik eerst mijn handen grondig wassen, kreeg ik een tweedelig pak aan met latex handschoenen en moest ik mijn handen na de tijd weer wassen. Ik was schoner dan ooit.
De trotsheid van Sevinc kwam ik ook tegen bij vuilnisman Hans, toen ik een dag meeliep bij Twente Milieu:
”Ik betrap mezelf er wel eens op dat ik ’s avonds thuis ben en dat ik nog steeds in die kleren rondloop. Het is een vak waar je je echt niet voor hoeft te schamen.” Als deze werknemers zo trots zijn op hun beroep, waarom zijn wij dat dan niet?
Statusgevoelig
”Deels is dat te verklaren doordat veel mensen statusgevoelig zijn en beroepen zoals schoonmaakster geen status hebben”, vertelt imagodeskundige Zabeth van Veen. ”Schoonmaker en verzorger staat voor shit en rommel opruimen van anderen. Een baan onderaan de ladder van de maatschappij. Meestal word je gezien als ongeschoold en dus dom”.
Coronacrisis
Maar de coronacrisis heeft dat imago wel verbeterd, reageert Nelleke Mulder, ook imagodeskundige. ”Alleen de mensen willen het werk nog steeds niet doen. Dat slechte imago zit diep; het stamt uit vroegere tijden. Er heerst een gevoel dat deze banen zijn bedoeld voor buitenlanders. Nederland mist mensen die met hun handen willen werken, ook ná de coronacrisis”.
Toegang tot de arbeidsmarkt
En dat is jammer, vindt FNV-bestuurder Herrie Hoogenboom: ”Schoonmakers zijn niet dom. Ze doen belangrijk werk en volgen een interne opleiding. We zorgen ervoor dat elke schoonmaker de Nederlandse taal beheerst.” Voor veel migranten is de schoonmaak de toegang tot de arbeidsmarkt. Zij kunnen meestal veel meer, maar hebben wel even dat ene opstapje nodig. Net zoals schoonmaker Sevinc: ”In Turkije was ik sportdocent en heb ik de universiteit gevolgd. Toen ik hier kwam, moest ik opnieuw beginnen.” Hoogenboom ziet dit vaak terug in zijn werk: ”Ik ken hoogopgeleide migranten die hier nu schoonmaker zijn, maar vroeger architect of zelfs dokter zijn geweest. Hun diploma’s zijn hier niet geldig.”
Salaris
René Wittens, eigenaar van een schoonmaakbedrijf, vertelde bij RTL Z dat schoonmaakwerk als minderwaardig wordt gezien, maar ”het is een mooi vak en de cao is hier heel goed”, vindt Wittens. Het verdient ook niet slecht, namelijk 1950,- euro bruto per maand. En dat bedrag loopt op naarmate je meer werkervaring hebt. In de geldpiramide staat de schoonmaker zeker niet op de slechtste plek.
Toch zijn het de schoonmakers die het afgelopen jaar vaak in het nieuws te zien waren, omdat ze het werk neerlegden voor betere werkomstandigheden.
Stakingen
De schoonmaakbranche kent de langste stakingen van alle branches. ”Al sinds 1933 gaan activisten door het vuur voor de schoonmakers. Ze zijn een strijdbare groep. De FNV organiseert bijeenkomsten op lokaal niveau. We hebben gevochten voor respect, geknokt voor onze centen en dat doen we nog steeds”, aldus Hoogenboom van de FNV.
Beeldvorming in de media
Volgens Rob Wijnberg, oprichter van De Correspondent, is niets bepalender voor ons wereldbeeld dan de media. Welk beeld vormen de kranten en tijdschriften van beroepen als schoonmaker? Uit eigen onderzoek naar De Telegraaf is gebleken dat 54.4% van alle onderzochte artikelen waarin schoonmakers voorkwamen negatief waren geschreven. Nog opvallender bleek het soort onderwerpen waar de schoonmakers mee geassocieerd werden.
Naast economische en sociale, namelijk ook misdaad & geweld-gerelateerde artikelen. Als een schoonmaker staakt, is dat een feit en als een schoonmaker een NS-conducteur in elkaar slaat ook. Maar dit is natuurlijk niet het complete beeld.
De thuiszorg
Een beroep dat minder betaald krijgt dan de schoonmaak is de thuiszorg. In ging op pad met Melanie Bonte, verzorgster in de thuiszorg. Volgens het UWV is de verzorgende IG de moeilijkst vervulbare vacature in de zorg. Deze baan verdient gemiddeld zo’n €1.750 bruto per maand. Niet gek dat de verzorgers dus wegblijven. ”Er zijn best mensen die andere mensen willen helpen. Maar dan moet er ook wat tegenover staan”, zo pleitte een zorgcliënt van Melanie:
Niets is wat het lijkt
Een grijparm houdt de afvalbak op zijn kop. Al het plastic valt eruit, recht in de vuilniswagen. ”Ik heb de kunstacademie gevolgd. Jaren meegereisd met de reisopera. Maar ik wilde altijd al vuilnisman worden”, roept Hans door het lawaai heen. Die zag ik niet aankomen. Hans ruimt liever op dan dat hij door Italië toert met zijn reisgezelschap.
Telkens als ik nu een schoonmaker, een verzorger of een vuilnisman tegenkom, denk ik bij mezelf: wie schuilt er achter die dweil, dat witte pak en die oranje jas? Misschien wel een verhaal vol trots.
Imago is een beeld dat wordt gevormd door de media, door het verleden of door gebrek aan kennis en zelden door de werkelijkheid.
Niets is wat het lijkt.
Het hele gesprek met de schoonmaker, vuilnisman en verzorger luisteren? Klik hier: https://jennifersiemerink.wixsite.com/nieuwnieuws/home
