Ben je lid van de plaatselijke voetbalvereniging, dan is de kans groot dat jij ooit vrijwilligerswerk hebt gedaan. Na afloop van de met 6-3 verloren wedstrijd tegen de Zwaluwen, wordt er van je verwacht dat je plaatsneemt achter de bar en je clubgenoten bedient van een natje en een droogje.

Niks mis mee zou je zeggen, want geen amateurclub kan zonder zijn vrijwilligers. Überhaupt is er niks mis mee om iets voor een ander te doen, zonder dat je daar wat voor terugkrijgt. Toch heeft het begrip ‘vrijwilligerswerk’ voor mensen in de bijstand een heel andere betekenis gekregen sinds twee jaar.

Staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, Jetta Klijnsma, diende namelijk in 2013 een wetsvoorstel in: de Participatiewet. Eén van de pijlers: gemeenten moeten personen in de bijstand vragen om een wederdienst. Anders gezegd: vraag de bijstandsgerechtigden om het leveren van  verplicht vrijwilligerswerk. De voornaamste gedachte die hier achter zit is dat de bijstandsgerechtigden in beeld zijn en zodoende hun kans vergroten om weer aan betaald werk te komen. De Participatiewet is sinds 1 januari 2015 van kracht gegaan en dat is bepaald niet gegaan zonder slag of stoot.

Lokale invulling

Kenmerkend voor deze wet is de decentralisatie: gemeenten mogen zelf bepalen hoe zij omgaan met deze wet. In de praktijk betekent dit dat je erg afhankelijk bent van jouw gemeente of je vrijwilligerswerk moet doen en zo ja, wat voor vrijwilligerswerk. Dit levert een hoop onzekerheid op bij de mensen die het betreft, want vaak is het niet duidelijk wat de gemeente nou echt van de personen in de bijstand verlangt.

Drie afleveringen

Tijdens mijn afstudeerproductie ben ik op zoek gegaan naar bijstandsgerechtigden uit verschillende gemeenten in Overijssel. Deze zoektocht heeft een varia aan houdingen opgeleverd. Variërend van mensen die snappen dat de bijstand geen gift is, tot personen bij wie het verplichte karakter van de tegenprestatie allerminst bijdraagt aan de intrinsieke motivatie om aan de slag te gaan. Stap in de wereld van de hel en de hemel, tekstuele dreigementen en het alternatief.

Like Verplicht Vrijwillig op Facebook en bekijk de volledige productie hier.